Vitamin B3 là gì?

Vitamin B3 là gì? Công dụng và lưu ý khi sử dụng

Chúng ta thường nghe nhắc đến vitamin B3 như một dưỡng chất thiết yếu trong các loại vitamin tổng hợp, sản phẩm dưỡng da hay chế độ ăn uống lành mạnh. Nhưng thật sự, vitamin B3 là gì? Nó có công dụng ra sao và cần sử dụng như thế nào cho đúng cách để mang lại lợi ích tối ưu cho sức khỏe và làn da? Bài viết của Dr Nguyên Giáp dưới đây sẽ đưa bạn đi sâu khám phá về loại vitamin tưởng chừng quen thuộc này nhưng vẫn còn nhiều điều đáng để tìm hiểu.

Vitamin B3 là gì?

Vitamin B3, còn được gọi là niacin hoặc axit nicotinic, là một thành viên quan trọng của nhóm vitamin B hòa tan trong nước. Ngoài niacin, còn có một dạng khác gọi là niacinamide (hoặc nicotinamide), có cùng chức năng nhưng khác biệt về cơ chế tác dụng và mức độ dung nạp.

Vitamin B3 đóng vai trò thiết yếu trong việc chuyển hóa thức ăn thành năng lượng, bảo vệ sức khỏe thần kinh, hỗ trợ hoạt động của hệ tiêu hóa và giữ cho làn da luôn khỏe mạnh.

Sự thiếu hụt vitamin B3 có thể dẫn đến một chứng bệnh gọi là pellagra với biểu hiện cổ điển: viêm da, tiêu chảy và rối loạn tâm thần. Vì vậy, việc đảm bảo cung cấp đầy đủ loại vitamin này từ thực phẩm hoặc chất bổ sung là điều cần thiết cho mọi lứa tuổi.

Công dụng nổi bật của vitamin B3

Hỗ trợ hệ tim mạch và điều chỉnh cholesterol

Một trong những công dụng nổi bật và được nghiên cứu nhiều nhất của vitamin B3 là khả năng điều chỉnh lipid máu. Niacin giúp làm giảm triglyceride và cholesterol LDL (cholesterol xấu), đồng thời tăng cường nồng độ cholesterol HDL (cholesterol tốt).

Điều này góp phần giảm nguy cơ xơ vữa động mạch và các biến chứng tim mạch.

Trong điều trị lâm sàng, vitamin B3 thường được sử dụng kết hợp với statin như Crestor, Lipitor để nâng cao hiệu quả kiểm soát mỡ máu, tuy nhiên, để đạt được hiệu quả này, niacin cần dùng ở liều cao và đi kèm với đó là nguy cơ về tác dụng phụ.

Chính vì vậy, việc sử dụng niacin liều cao cần có chỉ định và theo dõi chặt chẽ từ bác sĩ.

Tác động tích cực lên làn da

Không chỉ nổi tiếng trong lĩnh vực tim mạch, các dòng vitamin B như  B1, B6, B12, B9, B3 còn là một ngôi sao trong thế giới chăm sóc da. Niacinamide (một dạng của vitamin B3 ) thường được sử dụng rộng rãi trong các sản phẩm dưỡng da nhờ đặc tính làm sáng da, giảm viêm, tăng độ đàn hồi và bảo vệ da khỏi tác nhân ô nhiễm môi trường.

Niacinamide giúp làm dịu các kích ứng da, cải thiện tình trạng mụn trứng cá, kiểm soát bã nhờn và thu nhỏ lỗ chân lông. Ngoài ra, nó còn hỗ trợ làm mờ thâm nám, làm đều màu da và làm chậm quá trình lão hóa nhờ khả năng tăng sinh collagen và chống oxy hóa mạnh mẽ.

Bổ trợ chức năng thần kinh và não bộ

Niacin đóng vai trò thiết yếu trong hoạt động của hệ thần kinh trung ương, nó giúp tổng hợp các enzyme cần thiết cho dẫn truyền thần kinh, đồng thời hỗ trợ tăng cường trí nhớ, cải thiện giấc ngủ và giảm cảm giác lo âu hay căng thẳng. Ở người lớn tuổi, việc bổ sung vitamin B3 đầy đủ có thể giúp giảm nguy cơ mắc các rối loạn thoái hóa thần kinh như Alzheimer hoặc Parkinson.

Phòng ngừa và điều trị bệnh thiếu hụt vitamin B3 (Pellagra)

Pellagra là một tình trạng thiếu hụt vitamin B3 nghiêm trọng, thường gặp ở những người có chế độ ăn nghèo protein hoặc nghiện rượu lâu năm. Biểu hiện chính của bệnh là viêm da đối xứng (đặc biệt ở vùng tiếp xúc ánh nắng), tiêu chảy dai dẳng và rối loạn tâm thần như trầm cảm, mất định hướng. Nếu không được điều trị, pellagra có thể gây tử vong.

Việc bổ sung niacin hoặc niacinamide là phương pháp hiệu quả để điều trị và phòng ngừa bệnh này, đồng thời giúp phục hồi nhanh các tổn thương hệ tiêu hóa, thần kinh và da.

Các nguồn thực phẩm giàu vitamin B3

Cơ thể không thể tự tổng hợp đủ lượng vitamin B3 nên cần được bổ sung qua thực phẩm hàng ngày. Những nguồn cung cấp niacin tự nhiên bao gồm:

• Gan động vật, thịt gà, thịt bò, cá hồi, cá ngừ.
• Ngũ cốc nguyên hạt, bánh ngô, yến mạch.
• Đậu phộng, hạt hướng dương, đậu nành.
• Trứng, sữa và rau xanh như bông cải xanh, măng tây.

Ngoài ra, các loại vitamin tổng hợp hoặc viên uống bổ sung niacin cũng có thể là nguồn cung cấp thiết yếu cho những người có nhu cầu cao hơn hoặc khó hấp thu từ thực phẩm.

Liều dùng khuyến nghị và cách sử dụng an toàn

Theo khuyến cáo của Viện Y học Hoa Kỳ, liều dùng vitamin B3 thay đổi tùy theo độ tuổi, giới tính và tình trạng sinh lý:

• Trẻ em: 2 – 16 mg/ngày (tùy theo độ tuổi).
• Nam giới trưởng thành: 16 mg/ngày.
• Nữ giới trưởng thành: 14 mg/ngày.
• Phụ nữ mang thai: 18 mg/ngày.
• Phụ nữ cho con bú: 17 mg/ngày.
• Giới hạn tối đa an toàn: 35 mg/ngày đối với người lớn.

Việc dùng liều cao hơn mức khuyến nghị chỉ nên thực hiện dưới sự theo dõi của bác sĩ chuyên khoa, đặc biệt khi niacin được dùng để điều trị cholesterol cao.

Để hạn chế các tác dụng phụ, người dùng nên uống niacin sau khi ăn. Trong một số trường hợp, dùng aspirin trước khi bổ sung niacin có thể giúp giảm cảm giác đỏ bừng da.

Video gợi ý các thực phẩm chứa vitamin cần thiết cho cơ thể

Tác dụng phụ và cảnh báo khi dùng vitamin B3 liều cao

Mặc dù vitamin B3 tương đối an toàn khi sử dụng đúng liều, nhưng việc dùng liều cao kéo dài có thể gây ra một số tác dụng phụ nghiêm trọng:

• Đỏ da, nóng bừng, ngứa ran.
• Buồn nôn, tiêu chảy, khó chịu đường tiêu hóa.
• Nhịp tim không đều, chóng mặt.
• Tăng đường huyết, đặc biệt ở người bị tiểu đường.
• Tổn thương gan khi dùng > 3g/ngày trong thời gian dài.
• Tăng nguy cơ bệnh gout, loét dạ dày, thậm chí mất thị lực.

Các đối tượng đặc biệt cần thận trọng khi dùng vitamin B3 liều cao bao gồm:

• Người mắc bệnh tiểu đường hoặc kháng insulin.
• Người có tiền sử bệnh gan hoặc gout.
• Người đang dùng thuốc hạ cholesterol hoặc thuốc điều trị tăng huyết áp.
• Phụ nữ mang thai và cho con bú (chỉ dùng liều khuyến nghị).

Một số nghiên cứu cũng đặt ra mối lo ngại về nguy cơ đột quỵ ở những bệnh nhân dùng niacin liều cao, tuy nhiên kết luận còn chưa rõ ràng và cần thêm bằng chứng.

Tóm lại

Vitamin B3 (niacin) là một dưỡng chất thiết yếu với rất nhiều vai trò quan trọng trong cơ thể, từ hỗ trợ chức năng thần kinh, điều chỉnh cholesterol, đến cải thiện làn da và hệ tiêu hóa. Tuy nhiên, giống như bất kỳ loại vitamin nào, việc sử dụng vitamin B3 cần đúng cách, đúng liều lượng và thận trọng trong các trường hợp đặc biệt.

Một chế độ ăn uống cân bằng, đa dạng với nhiều thực phẩm tự nhiên sẽ là cách an toàn và hiệu quả nhất để bổ sung niacin mỗi ngày. Trong trường hợp cần thiết, bạn có thể tham khảo ý kiến bác sĩ để dùng thêm viên uống hoặc thực phẩm chức năng, nhưng hãy luôn nhớ: bổ sung đúng – mới thật sự mang lại hiệu quả.

Vì sức khỏe tim mạch, làn da và trí não, đừng quên sự hiện diện quan trọng của vitamin B3 trong thực đơn hằng ngày của bạn.

Video reviewed dịch vụ căng da mặt tại bác sĩ Giáp